اصول مصاحبه

مصاحبه یکی از جنجالی ترین و خبرسازترین بخش های کار مطبوعاتی و رادیو تلویزیونی است که اصول، تکنیک ها و انواع خاص خود را دارد و در عین آگاهی، تسلط و خبرگی، جرأت و جسارت مصاحبه کننده را می طلبد.  

عمده ترین خبرهای روز دنیا که تیتر درشت روزنامه ها و سرفصل خبرهای رادیو و تلویزیون را می سازد از طریق مصاحبه با شخصیت های مختلف درباره مسائل و موضوعات داغ سیاسی، نظامی، اجتماعی و ... توسط خبرنگاران و روزنامه نگاران زبده تهیه می شود و گاه یک مصاحبه کوتاه به دلیل اهمیت و جایگاه ویژه اش، خبری جهانی می شود و تا روزها و گاه هفته ها، تفسیرها، اظهار نظرها، مخالفت ها و موافقت ها و جنجال های زیادی را سبب می شود و بسیاری از اخبار دیگر را تحت الشعاع قرار می دهد. بنابراین مصاحبه شونده و مصاحبه کننده، دو عامل اصلی در تعیین ارزش، جایگاه و دامنه انعکاس مصاحبه هستند، که اگر هر یک از آنها به دلیلی دستمایه و تسلط لازم را بر موضوع مورد نظر نداشته باشد یا فاقد جرأت و جسارت لازم باشد مصاحبه چیزی جز انعکاس یک سری حرف های بی محتوا و فاقد ارزش نخواهد بود که طبعا" تأثیر و انعکاسی در جامعه برجای نخواهد گذاشت، خواننده را جذب نخواهد کرد و هیچ چیز را تغییر نخواهد داد. برعکس، یک مصاحبه خوب می تواند منشأ تغییرات و تحولات وسیع سیاسی، اجتماعی اقتصادی، یا دست کم اعلام نقطه نظرها، مواضع و اخبار جدیدی باشد که جامعه تشنه دانستن آن است یا زمینه های پذیرش گسترده ای را دارد. بنابراین مصاحبه همیشه تنها آگاهی از نظرات شخص یا گروهی که مورد مصاحبه قرار می گیرد یا حتی آگاهی از نظرات اشخاص یا گروه های دیگر توسط شخصی که اطلاعاتی در این زمینه دارد، نیست بلکه دست کم یکی از روش های سه گانه کسب خبر است (مصاحبه، رپرتاژ، آنکت) آن هم خبر ابتکاری و تولیدی که می تواند خاص یک روزنامه، نشریه یا رسانه گروهی باشد و همین، بیشتر اوقات وجه تمایز مطبوعات و رسانه های گروهی با هم است و آنها را از یکنواختی و تکرار مکررات باز می دارد. در غیر این صورت بخش مهمی از مطالب رسانه های گروهی تکرار مطالب خاصی است که مردم قبلا" به طرق مختلف از آن اطلاع یافته اند و علاقه چندانی به خواندن و شنیدن مجدد آن ندارند. اما یک مصاحبه اختصاصی خوب توسط یک خبرنگار یا روزنامه نگار و یک روزنامه یک رادیو و تلویزیون، هم می تواند میزان آگاهی مخاطبان و گیرندگان پیام و در نهایت میزان آگاهی جامعه را بالا برده و هم اعتبار و حیثیت برای آن رسانه کسب کند و در نتیجه رسانه مزبور می تواند سایر مطالب، پیام ها و به طور کلی محتوای خود را بهتر و مؤثرتر عرضه کند و به مخاطبانش القاء نماید. اما انجام یک مصاحبی خوب، پر سر و صدا و خبر ساز، شرایط و ویژگی هایی دارد که اگر رعایت نشود جز سیاه کردن صفحات مطبوعات یا پر کردن و گرفتن وقت رادیو و تلویزیون حاصلی ندارد و بسیاری اوقات اثر تبلیغی منفی نیز در مخاطبان و جامعه برجای می گذارد. بنابراین تحقیق سعی می شود به اجمال و گذرا درباره اصول انجام مصاحبه، شرایط مصاحبه کننده و مصاحبه شونده، انواع مصاحبه، ویژگی ها و کاربرد هر کدام از آنها و تکنیک های صحیح انجام مصاحبه بحث و گفت وگو شود. ولی پیش از آن لازم است به موقعیت، جایگاه و وضعیت فعلی مصاحبه در مطبوعات و رسانه های گروهی خودمان اشاره داشته باشیم تا پیشاپیش به سوالاتی که ممکن است در ذهن بسیاری از علاقه مندان ارتباطات و یا مخاطبان پیام های ارتباطی درباره علت بی محتوا بودن بسیاری از مصاحبه ها و کمبود یا نبود مصاحبه خوب در مطبوعات و رسانه های گروهی پیش می آید پاسخ گفته باشیم.

اصول و راهبردهای مصاحبه

 گزارشگران از فنون متفاوتی برای کسب اطلاعات مورد نیازشان در طی مصاحبه بهره می­گیرند. روزنامه­نگاران، روانشناسان و دیگر حرفه­ ای­ها راهبردهای زیر را به کار می­گیرند:

ü به مصاحبه­شونده آرامش بدهید!

می­نوانید برای شروع مصاحبه در لبه­ی صندلی بنشینید، بعد پس از چند دقیقه عمدا در حالت آرام­تری به عقب بنشینید برای این­که سوژه

هم از شما پیروی کند و آرام­تر شود.

ü از قدرت سکوت استفاده کنید!

برای گرفتن پاسخ به یک پرسش سخت، ساکت بمانید و در چشمان مصاحبه­شونده نگاه کنید. منبع شما احتمالا احساس ناآرامی کرده و

سکوت را با ارائه­ی اطلاعات ارزشمند خواهد شکست.

ü گوش دهید اما نگذارید از مسیر خارج شوند!

مهمترین ابزار در طی یک مصاحبه توانایی شنیدن است. وقتی یک گزارشگر گوش می­دهد و فقط برای توضیح بیشتر حرف را قطع می­کند،

منابع بهتر جواب می­دهند. تدارک ببینید و خودتان را برای مصاحبه آماده کنید، اما به روشی متکبرانه دانشتان را نمایش ندهید.گزارشگرانی که فورا منبعشان را به مصاف می­طلبند و طوری عمل می­کنند که انگار همه چیز را از پیش می­دانند، معمولا شانس یک مصاحبه­ی خوب را از بین می­برند.

ü مقررات را زیر پا نگذارید!

اکثر روزنامه­نگاران در مصاحبه با منابع خود از استانداردها و دستورالعمل­هایی پیروی می­کنند که همه متفاوت هستند، راهنمای بعضی اصول اخلاقی شخصی است، بعضی دیگر از استانداردهایی استفاده می­کنند که سازمان رسانه­ای متبوعشان تعیین کرده است.

ü از ضبط صوتتان عاقلانه استفاده کنید!

ضبط صوت می­تواند ابزار بسیار مفیدی در طی مصاحبه باشد، اما در عین حال می­تواند مانعی در راه صراحت منبع به شمار رود. گاهی نیمی از زمان مصاحبه صرف آرامش دادن به سوژه در کنار یک دستگاه ضبط  می­شود، اگر این کار اصلا امکان­پذیر باشد. با وجود این، در صورتی­که سوژه نقل­قول منسوب به خودش را تکذیب کند، ضبط صوت می­تواند (در دادگاه) خیلی مفید باشد.

فنون مصاحبه

متداول‌ترین وسیله بررسی تجربی در جامعه‌شناسی و بسیاری از رشته‌های مجاور دیگر و همچنین در بخش‌های کاربردی، روش مصاحبه است. زیرا گرچه با این وسیله، رفتار اجتماعی افراد فقط به طور غیر مستقیم، بر مبنای عکس‌العمل آنها به سوالات سنجیده می‌شود و به نظر می رسد با تکنیک‌هایی چون مشاهده و یا آزمایش ممکن است بتوان رفتار اجتماعی افراد را در گروههای کوچک به طور مستقیم و واقعی‌تر بررسی کرد، اما در گروه‌های بزرگتر، هنگامی که مقایسه نسبتاً دقیق رفتار گروه ها با یکدیگر مطرح می شود باید مقیاس‌های دقیق، قابل اطمینان و یک‌شکلی برای مقایسه و سنجش افراد با یکدیگر یافت که در مجموع "مصاحبه" در بیشتر موارد به این هدف ایده‌آل نزدیک‌تر است. انجام مصاحبه عبارتست از هنر پرسیدن پرسش‌های درست و به دقت گوش‌دادن به آنچه که مصاحبه‌شونده می‌گوید و هم‌چنین چیزهایی که مصاحبه‌شونده نمی‌گوید.

(مصاحبه ارتباطی طراحی شده، هدف‌دار، رودررو و نیازمند به تصمیم‌گیری است که دو طرف در آن حضور دارند و دست‌کم یکی از طرفین با برنامه‌ریزی قبلی در آن شرکت می کند. به عبارتی محقق طی برنامه ای معین به وسیله سوالات مشخص در پی سنجش هدف‌هایی مشخص است.)

با همین توضیح چنین بر می آید که:

1-  در آغاز باید هدف‌های کل (هدف تحقق و بررسی) و هدف‌های جزء (هدف از طرح هر سوال) مشخص شده باشند.

2-  وسیله بررسی و سنجش در این روش، سوال و یا وسیله های شبیه آن (نظیر گویه) است.

3-  این وسایل نسبت به موضوع و افراد و شرایط مکانی و زمانی مورد مطالعه باید هر بار با برنامه‌ای دقیق و قابل کنترل، پیاده شوند تا امکان مقایسه و نتیجه‌گیری قابل اطمینان وجود داشته باشد.

انواع مصاحبه

برای مصاحبه، انواع مختلفی قایل شده اند که در شکل گسترده و تفصیلی آن می توان از مصاحبه شفاهی، کتبی، گسترده (درسطح)، عمقی، مصاحبه هدایت‌شده، مصاحبه آزاد، مصاحبه تفسیری، مصاحبه خبری، مصاحبه باز، مصاحبه بسته، مصاحبه مطبوعاتی، مصاحبه رادیویی و تلویزیونی یاد کرد. این مجموعه از مصاحبه‌ها را می‌توان در سه طیف (مصاحبه خبری، مصاحبه فردی و مصاحبه گروهی) جمع بندی کرد.

ü مصاحبه شفاهی

مصاحبه شفاهی همچنان که از نامش پیداست، مصاحبه ای است که توسط مصاحبه‌گر به صورت طرح سؤال مستقیم از مصاحبه شونده و گرفتن پاسخ‌های مستقیم از او و به صورت شفاهی انجام می گیرد. مصاحبه شفاهی معمولاً زنده تر، داغ تر و به‌روزتر از مصاحبه کتبی     است و غالب مصاحبه‌های خبرساز به شکل مصاحبه زنده صورت می گیرد.  در مصاحبه‌های شفاهی، هم سؤالات جدید بر حسب مورد قابل طرح است و هم پاسخ ها مستقیم‌تر اند و مصاحبه شونده نمی تواند از پاسخگویی شانه خالی کند.

ü مصاحبه کتبی

در مصاحبه کتبی، مصاحبه شونده ناگزیر است به پرسش‌نامه ای که به او داده می شود به صورت کتبی پاسخ دهد و یا این که ابتدا لیست سؤالات را به صورت کتبی از مصاحبه گر می گیرد و پس از مدت زمانی  (که غالباً کم و زیادش دست خود اوست) به سؤالات (آن هم سؤالاتی که خودش می خواهد) پاسخ می دهد. در اکثر موارد این پاسخ ها ناقض و نارسا هستند. ،  در مصاحبه‌های کتبی، اختیار کار بیشتر در دست مصاحبه شونده است.

ü مصاحبه گسترده

مصاحبه گسترده نیز (همچنان که از نامش پیداست) بیشتر "به صورت سطحی" به مسائل مختلف می پردازد و گرچه ممکن است سؤالات متعددی نیز در آن مطرح شود اما هدف، ریشه‌یابی و بررسی علت و معلول موضوع مورد مصاحبه نیست.

ü مصاحبه عمقی

در مصاحبه عمقی با وضعیتی برعکس روبرو هتسم. در این نوع از مصاحبه، ریشه یابی ها و کشف زوایای ناشناخته و پنهان یک موضوع، مدنظر است.

ü مصاحبه هدایت شده

در مصاحبه هدایت شده معمولاً هم سؤال و هم جواب معطوف به زمینه و موضوع خاصی است و سؤالات در جهتی از پیش تعیین‌شده پرسیده می‌شود و بالطبع پاسخ ها هم به همین ترتیب در این جهت پیش می رود.

ü مصاحبه آزاد

در مصاحبه آزاد، پرسشگر می تواند درباره مسائل و موضوعات مختلف، سؤالات متعددی را مطرح کند و پاسخ های لازم را بگیرد. معمول است که در این نوع مصاحبه‌ها، از قبل بین مصاحبه گر و مصاحبه شونده معین می شود که آیا باید فقط در زمینه مسئله خاصی سؤال شود یا می توان مجموعه‌ای از سؤالات را از مسائل مختلفی  (که مصاحبه شونده درباره آن اطلاعاتی دارد) مطرح کرد. این به خواست مصاحبه کننده، اجابت مصاحبه شونده و اقتضای خود موضوع بر می گردد که چگونه مصاحبه انجام شود.

( غالب مصاحبه شونده ها، مصاحبه‌ هدایت شده را ترجیح می دهند، زیرا می توانند از پیش خود را برای آن آماده کنند و حدود سؤالات را حدس بزنند. در مصاحبه آزاد چنین امکانی کمتر وجود دارد.)

ü مصاحبه بسته

مصاحبه بسته، مصاحبه ای است که پاسخ سؤالاتش فقط "آری یا نه" است و مصاحبه شونده حق و امکان توضیح بیشتر را ندارد و اصلاً چیزی بیشتر از این از او خواسته نمی شود

ü مصاحبه باز

در مصاحبه باز مصاحبه شونده مختار است که به سؤالات مطرح شده به هر شکل که می خواهد پاسخ دهد.

مصاحبه فردی

در مصاحبه فردی هدف، بیشتر کسب آگاهی و شناساندن افراد (خبرساز یا عادی و غیر معروف)، عقاید، افکار و نظرهای آنان در زمینه های سیاسی، فرهنگی، مذهبی، اجتماعی، علمی و ... است. تفاوت این نوع مصاحبه با نوشتن بیوگرافی در این است که بیوگرافی در مورد شخص "نوشته می شود" در حالی که در مصاحبه فردی، شخص در مورد خودش "سخن می گوید".

- در تهیه مصاحبه فردی باید به این نکات توجه کرد:

1-  برخلاف مصاحبه خبری که توصیف محیط مصاحبه و حرکات مصاحبه شونده ضروری نیست، در تنظیم مصاحبه فردی چه با افراد معروف و چه افراد عادی این کار ضروری است.

2-  ذکر تکیه کلام مصاحبه شونده یا عبارت هایی که او در مصاحبه زیاد تکرار می کند، در مصاحبه خبری ضروری نیست؛ در حالی که در مصاحبه فردی در اکثر مواقع لازم است، زیرا این گونه مطالب ویژگی های فردی شخص را نمایان می کند؛ اما باید توجه داشت که بیان این‌گونه مطالب نباید موضوع اصلی مصاحبه را تحت‌الشعاع قرار دهد.

3- به طور کلی در مصاحبه، اشتباه های مصاحبه شونده از لحاظ دستور زبان باید تصحیح شود. فراموش نشود که در مصاحبه فردی، هدف اصلی شناساندن طرز فکر، عقیده و نظر مصاحبه شونده است و در مصاحبه خبری ارائه اطلاعات جدید در مورد یک رویداد.

مصاحبه گروهی

در مصاحبه گروهی، آگاهی از عقاید، افکار و نظر تعداد زیادی از افراد جامعه مورد توجه و نظر است و خبرنگار اطلاعات خود را از چندین نفر به دست می آورد. معمولاً موضوع مصاحبه گروهی مطالبی در رابطه با وقایع جاری است که مستقیماً به مردم مربوط می شود. تفاوت مصاحبه گروهی با مصاحبه خبری در این است که مصاحبه شونده شخص مسئولی نیست، بلکه فردی است که صرفاً نظر خود را بیان می کند.

- در تهیه مصاحبه گروهی باید به نکات زیر توجه داشت:

1-  گرچه یافتن افراد برای مصاحبه گروهی کار مشکلی نیست، ولی باید توجه داشت که انتخاب افراد باید با موضوع مصاحبه منطبق باشد، اگر موضوع در زمینه مسایل کارگری است، مصاحبه شونده را باید از میان کارگران کارخانه ها انتخاب کرد و نه مردم کوچه و بازار.

2- تعداد مصاحبه شوندگان اندازه معینی ندارد، در اکثر موارد تعداد بین 10 تا 20 نفر کافی است ولی باید توجه داشت که این گونه مصاحبه‌ها را هیچ گاه نمی توان به عنوان تحقیق علمی تلقی کرد مگر اینکه تعداد و روش انتخاب افراد با اصول آمار و روش های سنجش افکار منطبق باشد. در مصاحبه گروهی نباید اطلاعات جمع آوری شده را به کل جامعه و حتی گروه خاص تعمیم داد.

3- در این گونه مصاحبه‌ها برای اینکه پاسخ ها را بتوان با یکدیگر ترکیب کرد، برای همه مصاحبه شوندگان باید سوال یکسان باشد. اگر در زمینه یک موضوع سوال ها به گونه های مختلف طرح شود، ترکیب یا تجزیه و تحلیل پاسخ ها امکان پذیر نخواهد بود.

4- پرسش باید ساده و روشن طرح شود تا مصاحبه شونده بتواند مفهوم مطلب را به سرعت دریابد. بنابراین نباید پرسش های طولانی و پیچیده را در مصاحبه گروهی مطرح کرد. همچنین پرسش ها نباید جهت دار باشند؛ زیرا در چنین مواردی پاسخ ها حاوی تاثیر مصاحبه کننده بر روی مصاحبه شونده خواهد بود.

مصاحبه خبری

مصاحبه خبری گزارش و حاصلی است از فراگرد ارتباط میان دو سوی ارتباط، به منظور دستیابی به واقعیتی که دارای یک یا چند ارزش خبری است. این گزارش ضمن آنکه تحت تاثیر ویژگی های دو سوی این فراگرد ارتباطی است، احتمالاً از عوامل درون سازمانی و برون سازمانی نیز تاثیر می پذیرد. بخش قابل توجهی از اخبار رسانه ها را مصاحبه خبری تشکیل می دهد و مطالب تازه دیدنی و شنیدنی در خلال آنها به مخاطبان ارائه می شود. از این رو خبرنگاران همیشه به دنبال تهیه مصاحبه‌های جذاب و پرطرفدار و دارای بار و ارزش خبری هستند و از این رهگذر به بخشی از نیازهای مخاطبان رسانه پاسخ می گویند.

اهمیت مصاحبه خبری

در این نوع مصاحبه:

* مطالب ناگفته که تا قبل از مصاحبه انتشار نیافته، به مخاطبان ارائه می شود.

* مخاطب مطالب را به طور مستقیم از منبع مسئول دریافت می کند.

* مخاطبان با منابع خبری آشنا و به توانایی های آنان آگاه می شوند.

* مخاطب با گرفتن اطلاعات مصاحبه شونده به ارزیابی روند امور می پردازد.

(مصاحبه در صورتی موثر است که در آن از مجریان مجرب و مصاحبه‌شوندگان توانا استفاده شود و موضوع نیز بااهمیت و مهم باشد. تعیین موضوع و هدف در مصاحبه خبری بسیار مهم است؛ تعیین اینکه در مصاحبه چه اهدافی پیگیری می شود؛ چنین شرایطی مخاطب را در فهم مطالب بسیار یاری می‌دهد و جذابیت مصاحبه را افزایش می دهد.)

طبقه‌بندی مصاحبه‌های رسانه‌ای

ü مصاحبه با هدف گردآورنده اطلاعات  

مقصود اصلی از این نوع مصاحبه به دست آوردن واقعیت‌ها یا روشنگری درباره موضوعی است و می توان آن را به صورت مستقیم یا ضبط شده پخش کرد و شامل مصاحبه با متخصصان، سخنگویان رسمی یا شاهدان عینی است. باید اطمینان حاصل کنید که با مطلع ترین فرد در دسترس گفتگو می کنید و باید وقت کافی صرف کنید برای اینکه به تمام سوالاتی که احتمالاً قرار است بپرسید، برسید تا مطمئن شوید که تمام مبحث را به روالی روشن و منطقی پوشش داده اید.

ü مصاحبه های بیانگر عقیده یا تشریح کننده

همین که مطالب در دسترس قرار گیرد به فردی نیاز دارید که آنها را برای شما و  مخاطبان تعبیر و تفسیر کند. بنابراین مجدداً با متخصص آشنایتان درباره این موضوع، یا سخنگوی رسمی از سازمانی برای واکنش به آنها تماس می گیرید. ممکن است تصویری فوری از عقیده عموم نیز بخواهید؛ این قسمت از مصاحبه معمولاً در قالب صدای توده یا تلفنی است .

ü مصاحبه های پاسخگومحور

هدف از این نوع مصاحبه آن است که از فردی که در قبال اتخاذ تصمیم و ارائه طرحی مسئول بوده بخواهد که دلایل خود را برای مبادرت ورزیدن به رشته ای از اقدامات اظهار و توجیه کند. ممکن است شما در مقام مصاحبه‌گر درباره این اقدامات به جدل بپردازید، یا نظر مصاحبه شونده دیگری را بخواهید که با این اقدامات مخالفت می کند یا دست کم موافق نیست .

ü مصاحبه‌های عاطفی یا احساسی

این نوع مصاحبه برای بسیاری از خبرنگارها مشکل ترین نوع است. سوال رایج که معمولاً می پرسند این است: "درباره ... چه احساسی دارید؟" این قالب قابل درک است چون خبرنگاران می کوشند وضع درونی مصاحبه شونده را کشف کنند. موضوع هر چه باشد، مصاحبه‌هایی که پاسخ هیجانی تولید کنند به پرسش هایی با احساس و غیرمداخله‌جویانه نیاز دارند. در مقدمه چینی برای ورود به چنین مصاحبه‌هایی باید دقت مضاعف داشت. توصیه می شود:

الف) تا از مصاحبه شونده مدنظر اجازه دریافت نکرده اید،

ب)  در وضعی که به نظر می رسد فرد در حالت ضربه روحی است،

عواملی وجود دارند که یک مصاحبه معمولی را به مصاحبه به یاد ماندنی تبدیل می کنند این عوامل عبارتند از:

ü ارتباط زنده میان مصاحبه گر و مصاحبه شونده

ü افشای غیرمنتظره قضیه ای از سوی مصاحبه شونده

ü نگاه افشاگرانه به یک موقعیت یا شخصیت

ü عرضه اطلاعات تازه

اصول مصاحبه

اولین مرحله در فرایند مصاحبه ایجاد انگیزه در پاسخگو برای مصاحبه و ارائه اطلاعات است. در بر انگیختن پاسخ دهنده به همکاری، سه عامل زیر کمک می کند:

-  پاسخگویان باید احساس کنند که گفتگو با مصاحبه گر موفقیت آمیز و رضایت بخش خواهد بود. مصاحبه گران باید خود را همدل و هم‌صحبت نشان دهند.

-  مصاحبه شونده باید احساس کند که مصاحبه ارزشمند است. نه تنها باید احساس کند که این مصاحبه برای او مفید است، بلکه باید بداند که با موضوع مهمی سروکار دارد و مشارکت وی بسیار حائز اهمیت است. مصاحبه کننده باید با ذکر اهمیت مطالعه، پاسخگویان را به مشارکت در این امر علاقه‌مند کند.

-  باید بر موانع ذهنی پاسخ گویان فائق آمد. مصاحبه کنندگان باید سوءبرداشتها را اصلاح کنند. بعضی از پاسخ گویان ممکن است با تردید به مصاحبه‌گران بنگرند و آنان را فروشندگان یا نمایندگان دولت بدانند. مصاحبه گران باید اهمیت مطالعه، شیوه انتخاب پاسخگویان و ماهیت محرمانه بودن مصاحبه را دوستانه توضیح دهند.

موسسه پژوهش های اجتماعی دانشگاه میشیگان در مورد اینکه چگونه مصاحبه کننده باید خود را به پاسخگو معرفی کند، نکات زیر را عنوان کرده است:

üخود را به پاسخگو معرفی کنید و بگویید از طرف چه کسی آمده اید.

üبه پاسخگو به شیوه ای که برای او ایجاد انگیزه کند بگویید چه کاری انجام می دهید.

üبه پاسخگو شیوه انتخاب او را بگویید.

üراهکار خود را با موقعیت تطبیق دهید.

üسعی کنید رابطه ای اطمینان بخش و حاکی از تفاهم بین خود و پاسخگو به وجود آورید.

پس از این مقدمات مصاحبه کننده برای شروع مصاحبه آماده است. فنون ویژه ای که مصاحبه گر می تواند در این فرایند استفاده کند، عبارتند از:

1-  پرسشها باید مطابق با پرسشنامه پرسیده شود، اما می توان به صورت غیر رسمی سوال کرد.

2-  مصاحبه باید در فضایی غیررسمی و آرام انجام شود و مصاحبه کننده باید از ایجاد این ذهنیت که آنچه انجام می شود یک امتحان است، خودداری کند.

3-  هر سوال را به آرامی و با تامل بخوانید. مطالعات نشان داده اند که سرعت روخوانی ایده آل باید دو کلمه در ثانیه باشد. سرعت کند و آرام به مصاحبه کنندگان این امکان را می دهد که منظورشان را واضح تر کنند و به پاسخ دهندگان نیز این فرصت را می دهد که سوال را درک کنند و جواب خود را آماده کنند.

4-  پرسشها باید به همان ترتیب پرسشنامه پرسیده شود. پژوهشگر ترتیب پرسش‌ها را به نحوی پیوسته طراحی کرده که این اطمینان را به وجود آورد پاسخهای پاسخگویان تحت تاثیر پاسخشان به سوالهای دیگر قرار نگیرد. علاوه بر آن برای استاندارد کردن مصاحبه، هر مصاحبه‌گر باید از همان ترتیبی تبعیت کند که پژوهشگر معین کرده است.

5- هر سوال را که در پرسشنامه آورده شده است مطرح کنید. بعضی اوقات پاسخ دهندگان پیش از آنکه از آنان سوال شود جواب‌ها را می دهند. هنگامی که چنین امری رخ می دهد، مصاحبه‌کننده باید کماکان به موقع سوال مزبور را مطرح کند اما پاسخ قبلی پاسخ دهنده را نیز تایید کند، به عنوان مثال بگوید: می دانم که قبلاً به این سوال پاسخ داده اید اما ...

6- پرسش‌هایی را که به اشتباه تفسیر یا درک می شوند باید تکرار و روشن کرد. در بیشتر مواقع پاسخگویان هیچ مشکلی در تفسیر یا درک ندارند. حداکثر، بعضی از افراد پیش از پاسخ به یک پرسش به خصوص به زمان بیشتری نیاز دارند. کاهش اوقات پاسخگویانی که مشکل شنوایی یا گویایی دارند، در درک پرسش مشکل ایجاد می کند؛ بنابراین مصاحبه گر باید آن پرسش را تکرار کند. به ندرت پیش می آید که مصاحبه گر پرسش را با عبارت دیگری بیان کند و تنها زمانی که متقاعد شد پاسخگو پرسش را اشتباه تفسیر کرده، باید به این کار مبادرت ورزد.

اهداف مصاحبه‎ها

مصاحبه‎ها اهداف گوناگونی دارند. ممکن است انجام مصاحبه به ‎منظور جمع‎آوری اطلاعات، ارزیابی طرف مقابل، اقناع و تغییر عقیده شخص، راهنمایی و توضیح برخی مسائل و یا جهت استخدام باشد.  بدین ترتیب برای دستیابی به هر یک از اهداف ذکر شده، برنامه‎ریزی متفاوتی جهت انجام مصاحبه مورد نیاز خواهد بود.

الف-  مصاحبه برای جمع‎آوری اطلاعات

هدف از چنین مصاحبه‎ای، جمع‎آوری اطلاعات، اخبار یا عقاید در مورد یک موضوع یا شخص است. تنظیم سؤالات در این نوع مصاحبه باید به نحوی باشد که اهداف مصاحبه‎گر را تأمین کند و به اطلاعات او در مورد موضوع بیفزاید. سؤالات باید به نحوی طراحی و مطرح شوند که نظرات، ادراکات، موضع و برداشت‎های مصاحبه‌شونده در مورد موضوع خاص دریافت شود. در این نوع مصاحبه‎ها معمولاً از اشخاصی سؤال می‎شود که دارای تخصص، صلاحیت و موقعیت شغلی متناسب با موضوع مصاحبه باشند.

ب- مصاحبه جهت ارزشیابی

در این‎گونه مصاحبه، معمولاً شخصی که دارای موقعیت شغلی بالاتری است برای مقام پایین‎تر از خود سؤالاتی را مطرح می‎کند تا از پاسخ‎های دریافت‌شده به موارد مرتبط بکار پی‎ببرد. اطلاعاتی نظیر، چگونگی انجام کار، کیفیت و شرایط فعلی، امکان انجام بهتر کار و اینکه شخص مصاحبه شونده چه کاری را بهتر می‎تواند انجام دهد. در طی چنین مصاحبه‎هایی، روحیات و انتظارات شخص بهتر ارزیابی می‎شود و مصاحبه‎گر از نقطه‎نظرات دیگران نسبت به کارشان و نسبت به خودشان آگاهی می‎یابد.

ج- مصاحبه اقناعی

در این نوع مصاحبه، مصاحبه‎گر قصد دارد، نظر، عقیده، رفتار و یا برخورد مصاحبه‎شونده را نسبت به موضوعی تغییر دهد. همراه پیشر‎فت مراحل مصاحبه این انتظار وجود دارد که مصاحبه‎شونده به هدف یا اهداف مصاحبه‎گر نزدیک‎تر شود و عکس‎العمل متناسب نشان دهد. این‎گونه مصاحبه‎ها معمولاً در موارد بازرگانی و فروش محصولات میان خریدار و فروشنده انجام می‎شود.

د- مصاحبه جهت راهنمایی و مشاوره

در چنین مصاحبه‎هایی، معمولاً مصاحبه‎گر از نظر روان‎شناختی، شخص آگاهی است و قصد دارد با ارائه سؤالات و دریافت واکنش‎ها، شخص مصاحبه‌شونده را راهنمایی کند و به هدف خاصی برساند. در این‎گونه مصاحبه‎ها، مصاحبه‎شونده برای حل مشکلات و مقابله با مسائل، کار مثمرثمر، برخورد مناسب با دیگران، کسب توانایی در ایجاد ارتباط با سایرین و در کل برای برقراری ارتباط صحیح و موفقیت‎آمیز در زندگی روزمره راهنمایی می‎شود.

ه- مصاحبه تودیعی

این مصاحبه معمولاً زمانی انجام می‎شود که کارمندی قصد خروج از سازمانی را دارد. در این مصاحبه سعی می‎شود علت‎های مختلف عدم مطابقت و علل اختلاف میان کارمند و کارفرما که موجب خروج کارمند شده است، کشف شود. اطلاعاتی که از این نوع مصاحبه به‎دست می‎آید در مورد اشخاص دیگر و کسانی که قصد استخدام دارند به کار گرفته می‎شود. بدین‎وسیله موارد اختلاف کمتری در روابط شغلی ایجاد می‎شود. در نتیجه، انجام کارها با رضایت بیشتر طرفین و برخورد کمتر صورت می‎گیرد.

ر- مصاحبه استخدامی

مصاحبه جهت استخدام یا پذیرش، کاربردترین و معمول‎ترین نوع مصاحبه است که هر شخصی به احتمال زیاد در طول زندگی در آن شرکت می‎کند. نتیجۀ چنین مصاحبه‎ای این است که شخص برای انجام کاری یا پذیرش مسئولیتی مناسب یا غیرقابل قبول معرفی می‎شود. در چنین مصاحبه‎ای باید ارتباطی مفهوم‎دار میان مصاحبه‎گر و مصاحبه‎شونده ایجاد شود. ماحصل کار تعیین می‎کند که آیا امکان به‎وجود آمدن همکاری متقابل و سازنده وجود خواهد داشت یا خیر. در مصاحبۀ استخدامی، مصاحبه‎گر این امکان را به‎وجود می‎آورد تا مصاحبه‎شونده نیز سؤالاتی را در مورد شغل آینده مطرح و پاسخ‎هایی دریافت کند. بنابراین در این مصاحبه پرسش و پاسخ، دوطرفه خواهد بود.

فرایند مصاحبه

مصاحبه تنها یکی از مراحل تحقیق است و خود یک فرایند کامل نیست. اکثر مصاحبه‎های موفق از نظم خاصی پیروی می‎کنند. به‎طور خلاصه هر مصاحبه‎ای دارای یک مقدمه، یک بخش اصلی و یک انتهاست.

الف) مقدمه یا گشایش مصاحبه در حقیقت راهگشای ورود به مرحلۀ اصلی است.

ب) بخش اصلی مصاحبه در برگیرندۀ بیشترین بحث انجام شده و شامل گفت‎وگوهای دو جانبۀ طرفین است.

ج) در انتها نیز ضمن یک نتیجه‎گیری کلی از خلاصۀ گفت‎وگو، مصاحبه به پایان می‎رسد.

در شروع مصاحبه، یک معارفۀ صمیمانه می‎تواند احساس اعتماد و دوستی را بین طرفین حاکم سازد و شرایطی را ایجاد کند که هر دو طرف قادر به برقراری ارتباط صحیح با یکدیگر باشند. در این مرحله احساس ترس از طرف مقابل از بین می‎رود و به جای آن احساس اطمینان و حس همکاری جایگزین می‎شود. برقراری چنین حالتی به منزلۀ کلیدی برای ورود به بحث اصلی مصاحبه است. معمولاً گفت‎وگو از آب و هوا، وضعیت خیابان‎ها، اخبار روز و مسائلی از این دست باعث می‎شود که مصاحبه‎شونده، ترس از مصاحبه‎گر را از خود دور می‎سازد و آرامش بیشتری بیابد.

کانل و کان (Cannell & Kahn)

کل فرایند مصاحبه را به مراحل چند گانه زیر تقسیم کرده اند:

-  تنظیم یا انتخاب برنامه مصاحبه (مجموع پرسش ها، اظهارات، تصاویر، یا دیگر محرک‌هایی که موجب بیان پاسخ می شوند) و یک مجموعه قواعد یا رویدادهای خاص برای استفاده از برنامه.

-  اجرای مصاحبه (سعی در دریافت پاسخ ها یا بروز وقایعی که می بایست طبقه بندی شوند)

-  ثبت پاسخ ها (توسط یادداشت برداری، تجهیزات الکترونیکی یا وسایل دیگر)

-  تهیه رمزهای عددی (مقیاس یا دیگر نظام های عددی که پاسخ های ثبت شده به آنها تبدیل شوند و نیز مجموعه قواعد تبدیل آنها)

-  رمزگردانی پاسخ های مصاحبه.

انواع سوالات مصاحبه

سوالات به دو دسته کلی و جزئی تقسیم بندی می شوند

سوالات کلی :

 پاسخهای کلی را به دنبال دارند؛ پاسخ کلی موجب طولانی شدن مدت مصاحبه می شود و باعث می شود که کنترل مصاحبه در دست مصاحبه شونده باشد و طرح سوالات کلی محیط مصاحبه را گرم و صمیمی می کند.

سوالات جزئی :

در آن مصاحبه شونده مجبور می شود که با سوال به صورت مستقیم مواجه شود؛ مدت مصاحبه کوتاه می شود و کنترل مصاحبه در دست مصاحبه کننده خواهد بود.

مسایل زبانی

اولین نکته ای را که در هنگام طرح سوال باید بدان توجه داشت، مسایل زبانی است. بدین معنی که هسته اساسی روش مصاحبه را "زبان" تشکیل می دهد و از آنجا که واژه ها و قواعد زبانها نسبت به فرهنگ‌ها و ارزش های حاکم بر آنها با یکدیگر متفاوتند، نمی توان سوالی را که در جامعه مطرح می شود، همیشه به همان صورت در جوامع دیگر نیز به کار برد. این تفاوتها فقط در بین دو جامعه وجود ندارد، بلکه در داخل یک جامعه نیز هر یک از گروه های اجتماعی دارای هنجارها، ارزش ها و معیارهای گوناگونی هستند که در زبان خاص آن گروه متجلی می شود.

مسایل روانی

با مطرح ساختن اصل تفهیم صحیح و سریع و امکان تغییر قواعد دستوری یک سوال در واقع ما از مسایل زبانی فراتر رفته و مسایل روانی را نیز پیش کشیده ایم. عوامل روانی بر روی آمادگی و تمایل پاسخگو به واقعیت گوئی عموماً به دو گونه تاثیر می گذارند:

-  هنگامی که پاسخگو هیچ‌گونه جبهه گیری خاصی در مقابل سوالات و مطالب ندارد، اما محقق و پرسشگر، آگاهانه (مثلاً مغرضانه) و یا ناآگاهانه (در اثر اشتباه) موانعی در راه ارائه پاسخ‌ها ایجاد کرده، به افکار پاسخگو جهت داده و موجب جبهه گیری او می شوند.

-  وقتی که پاسخگو تمایلی به پاسخ دادن و گفتن مطالب و واقعیت ها ندارد و در ذهن او موانعی برای گفتن واقعیت ها وجود دارد. در هنگام طرح سوال باید کوشش شود که این عوامل را خنثی کرد.

مسائل موجود در طرح یک مطالعه مبتنی بر مصاحبه

ویچ و بنزمن (Vich and Benzman)، انواع خطاهای با اهمیت و منابع اطلاعات گمراه کننده در یک مصاحبه را مشخص کردند. فهرست آنها شامل موارد زیر بود:

-   خطاهایی که ناشی از قصد عمدی پاسخ گو در فریب دادن یا گمراه کردن هستند

-   مشکلاتی که به طور موقتی با پاسخ‌گو پیوند دارند

-   خطاهایی که به موقعیت روانی پاسخ گو مربوط هستند

-   خطاهای غیرعمدی پیرامون موارد بالا.

این دو محقق در مقاله خود بیان کرده‌اند که هر یک از عوامل زیر می تواند موجب کسب اطلاعات نادرست گردد:

-   اطلاعات سودار یا تحریف شده که در نتیجه قصد پاسخ گو برای اثر گذاشتن بر نتیجه تحقیق ارائه می گردد. این سوداری ها را می توان از کارگزاران جامعه که مایلند تصویر خوبی را از شهرشان ارائه دهند، انتظار داشت.

-   اطلاعات نمایشی که به منظور افزایش لطف و جاذبه اطلاع دهنده و اجتماع، طرح ریزی شده است.

-   اطلاعات اغراق آمیز که توسط اصلاح طلبان و به قصد استفاده از تحقیق برای نمایش و اصلاح اجتماع ارائه می شود.

- جلوگیری از کوشش‌هایی که به منظور کسب اطلاعات در مسائل خاصی مانند پدیده جنسی، قدرت و طبقه اجتماعی به عمل می آید.

-   دلیل تراشی برای رفتارهایی که مورد پذیرش جامعه نیستند.

-   اطلاعاتی که به دلیل جاه طلبی های شخصی، خود بزرگ‌نمایی، حمایت از خود یا حل و فصل عداوت های شخصی تحریف می‌شوند.

-   از پیش آماده کردن پاسخ ها بر اساس شایعات و دیگر انواع ارتباط در مورد تحقیق که منجر به ارائه پاسخ هایی با سبک یکسان و کلیشه ای می‌شوند.

عوامل تعیین کننده کنش متقابل بین پرسشگر و پاسخگو

مصاحبه در واقع یک نوع کنش متقابل بین پرسشگر و پاسخگو است؛ اگرچه چهارچوب آن تا حد زیادی به وسیله پرسشنامه تعیین می شود. اما عموماً پاسخگویان حداقل در آغاز به پرسشگر بیشتر از وسیله او (پرسشنامه) توجه دارند. از این رو موافقت یا مخالفت آنها با مصاحبه، در آغاز بیشتر تابع این مساله است که پرسشگر تا چه حد بتواند نظر آنها را جلب کند. به عبارت دیگر پرسشگر تا چه حد با ارزش‌های آنها مطابقت دارد. بنابراین در جریان یک مصاحبه عوامل تعیین کننده کنش متقابل بین پرسشگر و پاسخگو عموماً بدین ترتیب است:

-   اولین قضاوت درباره پرسشگر با قیافه ظاهری او شروع می شود که نمی باید با انتظارات و ارزش های پاسخگو مغایرت داشته باشد. لذا ایجاب می کند که پرسشگران وضع ظاهری و لباس خود را با شرایط خاص جامعه مورد مطالعه وفق دهند. وضع ظاهری گاه معرف بعضی از عوامل و ارزش های دیگر  مانند ملیت و ارزش های وابسته آن نیز می تواند باشد.

-   عامل جنس نیز می تواند تعیین کننده باشد. در بیشتر موارد اگر پرسشگر  و پاسخگو هم‌جنس باشند، مصاحبه راحت تر انجام می‌شود (خصوصاً وقتی سوالات مربوط به مسایل شخصی و خصوصی باشد).

-   پس از قیافه ظاهری عامل تعیین کننده دیگر، زبان یا نحوه سخن گفتن پرسشگر است که باید با ارزش‌ها و انتظارات پاسخگو منطبق باشد. مثلاً پرسشگری که بخواهد درباره قشر بالای جامعه تحقیق کند اما الفاظ و لهجه ای دور از انتظارات پاسخگویان داشته باشد، ممکن است با مشکل برخورد کند.

زمان و مکان مصاحبه

مصاحبه باید در وقتی انجام شود که پاسخگو با طیب خاطر بتواند در مصاحبه شرکت کند. مثلاً تحقیقات در روستاها زمانی مناسب است که فعالیت‌های زراعی پایان یافته اند و یا در اوج خود نیستند.

محلی که برای مصاحبه در نظر گرفته می شود باید حتی الامکان طوری باشد که: 

-   پاسخگو بتواند خود را بر روی سوالات متمرکز کند و حواسش در پی کارهای ضروری دیگر نباشد.

-   پرسشگر بتواند با پاسخگو تنها باشد تا شخص دیگری به طور مستقیم یا غیرمستقیم در مصاحبه شرکت نکند. زیرا برای پرسشگر یا محقق فقط نظر این پاسخگو را (که در نمونه آماری او انتخاب شده است) حائز اهمیت است (هر چند که اطلاعات او نسبت به دیگران کمتر و یا ناقص باشد).

مدت مصاحبه

در بسیاری از مواقع طولانی شدن زمان مصاحبه نه فقط موجب خستگی و بی حوصلگی پرسشگران و اشتباهات ناشی از آن می شود، بلکه علاوه بر آن تاثیر مشابهی بر روی پاسخگو خواهد داشت. لذا تا آنجا که به پرسشگران مربوط می شود، خصوصاً در تحقیقات طولانی و چندین روزه بهتر است که پرسشگران روزانه بیش از چهار ساعت (وقت خالص) مصاحبه نکنند و بین مصاحبه‌ها آنقدر فاصله بگذارند تا بتوانند مصاحبه‌های بعدی را با آمادگی، تمرکز و اشتیاق بیشتری انجام دهند و بقیه اوقات را به مسایل دیگر تحقیقی مانند اصلاح و تصحیح یادداشت های خود در پرسشنامه های پر شده، مشاهده محیط تحقیق و توصیف مسایل و عوامل جانبی و غیره بپردازند. در گذشته تصور بر این بود که مدت هر مصاحبه نباید از حدود 30 تا 35 دقیقه تجاوز کند اما تجربیاتی که در این مورد به وسیله پرسشگران مختلف کسب شده است، نشان می دهد که پاسخگویان می توانند حتی حدود یک ساعت تا یک ساعت و نیم نیز به طور فعال و مشتاقانه در مصاحبه شرکت کنند، مشروط بر اینکه موضوع مورد مطالعه و یا سوالات و محتوای پرسشنامه جالب و جاذب بوده و شرایط مصاحبه (زمان و مکان و عوامل دیگر) بر روی پاسخگو تاثیر منفی نداشته باشد.

انتقادهای وارد به مصاحبه

گرچه مصاحبه یکی از متداول‌ترین و قابل اعتمادترین تکنیک های تحقیق در علوم اجتماعی است اما این بدان معنی نیست که بتوان با آن به کلیه خصوصیات پاسخگویان پی برد و افکار و اندیشه ها، گرایش ها و انگیزه های آنها را در همه زمینه ها با دقت و اطمینان زیاد سنجید؛ بدین منظور به تکنیک های دیگری نیز نیاز است. از سوی دیگر کارایی، دقت و اطمینان این روش برای بررسی مفاهیم و مسایل ساده تری که در شعاع سنجش آن قرار می گیرد از طرف بسیاری از منتقدین مورد تردید است. این شک و تردید به دو گونه زیر عنوان می شود: مصاحبه، خصوصاً به طور استانداردیزه، پرسشگر و پاسخگو را در شرایطی بسیار غیر طبیعی قرار می دهد. به طوری‌که طرح مسایل از سوی پاسخگو در چارچوبی که از سوی محقق تعیین شده است محدود می شود و لذا از تمایل او به صحبت کردن و شکافتن مطالب و بدین ترتیب از عمق مسایل مورد بررسی می کاهد. به همین دلیل نیز اولین دانشمندانی که روش پرس و جو را در مکتب نورنبرگ در آلمان به کار بردند، معتقد بودند که مصاحبه می بایست حتی الامکان همانند صحبت روزمره با حالتی کاملاً طبیعی انجام گیرد و سوالات در طول یک صحبت مطرح شوند. پرسشگر می باید نه سوالات را از روی پرسشنامه بخواند و نه جوابها را در مقابل پاسخگو یادداشت کند. به طور خلاصه ایده آل آن است که پاسخگو اصلاً متوجه نشود که سوالاتی از او به عمل آمده است. انتقاد دیگر، در زمینه صحت گفته های پاسخگویان ابراز می شود. بدین معنی که از یک سو پاسخگویان درباره برخی از مسایل، آگاهانه اطلاعات صحیح و واقعی در اختیار پرسشگر نمی گذارند و از سوی دیگر وقتی عکس العملهای پاسخگویان را درباره مسایلی که در آینده پیش می آیند و هنوز برای او اتفاق نیفتاده است، جویا می شویم ،هر چند که او مایل باشد تا حقیقت و واقعیت را بگوید، اما چون هنوز در آن وضعیت خاص، با تمام عواملی که بر روی او تاثیر خواهند گذاشت، قرار نگرفته است، نمی توان به گفته او در مورد عکس العمل آینده اش اطمینان کرد. مثلاً اگر او بگوید در آینده فلان اتومبیل را خواهد خرید یا به فلان حزب رای خواهد داد... نمی توان اطمینان داشت که او واقعاً این کار را انجام خواهد داد. لذا نمی توان به تکنیک ها و شیوه های سنجش گرایش ها و یا آنگونه تحقیقاتی که پیش گویی هایی درباره آینده می کنند اعتماد کرد و بر اساس آنها تصمیماتی گرفت.

ارزیابی درخواست برای انجام مصاحبه

هنگامیکه درخواست برای انجام مصاحبه دریافت می شود، طرح سؤالهای خاص و شنیدن پاسخ به آنها می تواند به شما در ارزیابی این درخواست کمک کند. این موارد عبارتند از:

·    موضوع و یا جهت گیری خبری مصاحبه چیست؟

·    انگیزه برای انجام این مصاحبه چه بوده است؟

·    کدام نشریه - یا تلویزیون و یا سیستم رادیویی - مایل است که این مصاحبه را انجام دهد؟

·    مصاحبه کننده کیست؟

·    چه وقت و کجا آنها می خواهند که مصاحبه انجام شود؟

·    خبرنگار برای انجام مصاحبه چه مدت زمانی درخواست کرده است؟

·    مهلت تهیه گزارش تا کی است؟

·    مصاحبه چه وقت چاپ یا پخش خواهد شد؟

·    چه نوع گزارشی است؟  آیا گزارش خبری است؟ گزارش توصیفی است؟ گزارش تشریحی است؟ به صورت سؤال و جواب است؟

·     آیا برای این گزارش با شخص دیگری هم مصاحبه می شود؟

·     ویژگی های آن رسانه و آن خبرنگار چیست؟

پی بردن به این نکات نیز مفید است:

·    آیا آن رسانه نقطه نظر روشنی در مورد آن موضوع دارد.

·    خبرنگارتا چه اندازه در جریان موضوع قرار دارد.

·    آیا گزارشگر یا رسانه در گذشته در این رابطه کاری انجام داده است.  بریده جراید خبری را بررسی کنید.

·    گزارشگری دوستانه است یا حالتی خصمانه دارد.  

·    مخاطبین آن رسانه چه کسانی هستند.

سؤالات دیگری که می توان در مورد مصاحبه رادیویی یا تلویزیونی پرسید این نکات را شامل می شود:

·   آیا این مصاحبه به طور زنده پخش خواهد شد؟

·   آیا این مصاحبه در داخل استودیو، بصورت تلفنی، در دفتر یک مقام  دولتی، یا در مکان های دیگری انجام خواهد شد؟

·   آیا مصاحبه از راه دور، بدون حضور فیزیکی مصاحبه کننده، با طرح سؤالاتی از طریق  محلی که به ماهواره وصل است انجام خواهد شد؟

·   آیا این مصاحبه برای پخش مستقیم ضبط خواهد شد، یا ضبط شده و فقط قسمت هایی از آن استفاده خواهد شد؟

·   آیا به هنگام پخش مصاحبه از تماس های تلفنی، پیام های الکترونیکی از سوی بینندگان یا شنوندگان یا مخاطبین اینترنتی هم استفاده خواهد شد؟

·   پخش این مصاحبه چه مدت زمان طول خواهد کشید؟

·   ترتیب چیدمان صحنه مصاحبه به چه صورت است؟ به صورت میز گرد؟ یا یک مصاحبه کننده و یک میهمان؟

·   دو مصاحبه کننده و یک میهمان؟ بحث میان دو میهمان؟

·   اگر میهمان های دیگری نیزشرکت دارند به چه ترتیب صحبت خواهند کرد؟

·   آیا مصاحبه در مقابل حضارخواهد بود؟ حاضران به چه صورت انتخاب خواهند شد؟

·   آیا از عکس و سایروسایل دیداری می شود استفاده کرد؟ 

·  آیا از کلیپ ها یا نوار های ویدیویی در این برنامه استفاده خواهد شد؟ در صورت استفاده، آیا به دفتر مطبوعاتی این فرصت داده خواهد شد که آنها را مورد برسی قرار داده و اظهار نظرات  و پاسخ های خود را آماده سازد؟

سایر پرسش ها برای مصاحبه ای که در رسانه های نوشتاری استفاده خواهد شد عبارتند از:

·   این مصاحبه در کدام بخش نشریه چاپ خواهد شد؟

·   آیا عکاس هم به همراه خبرنگار خواهد آمد و عکس خواهد گرفت؟

·   آیا عکس ها قبل از مصاحبه، در طول آن و یا بعد از انجام مصاحبه گرفته خواهد شد؟

تعیین خط مشی کلّی

برای انجام هر مصاحبه، شما می باید خط مشی کلّی تعیین کنید - به عنوان مثال، در باره این موضوع که آیا صحبت های شما قابل انتشار است یا غیر قابل انتشار،آیا مصاحبه به صورت زنده است یا ضبط می شود، ودر مورد  مدت زمان مصاحبه -- قبل از آنکه مصاحبه شروع شود. هرگز سعی نکنید که این مقررات را در طول مصاحبه یا بعد از آن تعیین کنید؛ زیرا آن وقت خیلی دیر است.به عنوان مثال، اگر خبرنگار تقاضای زمانی برابر با یک سا عت و نیم کند، شما می توانید  این زمان را به مدتی کوتاه تر محدود کنید. اگر در خواست برای مصاحبه از طریق تماس "از راه دور" است، شما می توانید تقاضای مصاحبه حضوری داشته باشید. اگر حق انتخاب با شما باشد، اغلب بهتر است که مصاحبه حضوری انجام گیرد. یک مصاحبه حضوری دوستانه تر بوده و بیشتر به گفت و شنود میگذرد. شما می توانید حرکات چهره طرف مقابل را از نزدیک ببینید. هرگز درخواست گیرنده گوشی نکنید زیرا ممکن است بیفتد یا صدا قطع و وصل شود. در ایالات متحده امریکا ،مصاحبه شوندگان اغلب فرصت مرور متن مصاحبه یا فرازهایی از آن را قبل از آنکه مصاحبه چاپ شود یا بخش هایی از ان در رادیو و تلویزیون استفاده شود، ندارند، گرچه این روش در برخی از کشور ها معمول است. اگر می خواهید متن مصاحبه را پیشاپیش مرور کنید، این مطلب را جلو تر یاد آور شوید.

پس از توافق جهت مصاحبه

ذکر این نکته حائزاهمیت است که شخصی که با وی مصاحبه می شود می تواند سه  موضوع را در طول مصاحبه مطرح کند. این روش به مصاحبه جهت می دهد. ذکر بیش از سه نکته عمده برای حاضران  قابل جذب نخواهد بود.

چهار نکته حائز اهمیت، هنگامی که با انجام مصاحبه موافقت می شود :  

     1-   پرسش ها و پاسخ ها را تمرین کنید.

     2-   اخباررا قبل از انجام مصاحبه مرور کنید.

     3-  خط مشی کلّی را قبل از مصاحبه تعیین کنید.

     4-  به سه نکته در طول مصاحبه اشاره کنید و برای تأکید هر چه بیشتر آنها مثال بزنید واز خاطرات و نقل قول ها استفاده کنید.

این وظیفه دفتر مطبوعاتی است که اطلاعآت را قبلاَ تهیه کند. قبل از انجام مصاحبه تصمیم بگیرید که:

-  سه نکته ای که مصاحبه شونده مایل است به آن اشاره کند کدام است

-  برای هر یک از این نکات، اطلاعات تکمیلی را یاد داشت کنید - مثال ها، گزارش ها و خاطرات. این موضوع به خوانندگان، شنوندگان، یا بینندگان کمک می کند که این نکات را بهتر درک کنند. به عنوان مثال، اگر یکی از این نکات طرفداری از یک سیاست جدید اقتصادی است، دلیل اینکه چرا سیاست فعلی تغییر کرده است، این تغییرات به چه معنی است، و چگونه مردم راتحت  تأثیر قرار خواهد داد، همه را یادداشت کنید.

-  سؤالاتی که فکر می کنید از شما در طول مصاحبه پرسیده خواهد شد و پاسخ هایی را که فکر می کنید باید داده شود یادداشت کنید. به هر حال موضوعات بیشتری را علاوه بر سه موضوع اصلی در نظر بگیرید. خبرنگاران معمولاَ از موضوع اصلی مصاحبه به سایر مسائل تغییر جهت می دهند.

-  مطالب مهم اخبار را مرور کنید تا به شما در فکر کردن راجع به سؤالاتی که پرسیده خواهد شد کمک کند.

به هنگام طرح پرسش ها و پاسخ ها به این سؤالها پاسخ دهید:

-  بحث انگیز ترین موضوعی که ممکن است مطرح شود چیست و حساس ترین موضوعی که می توان بیان کرد کدام است؟

-  سخت ترین سؤال برای پاسخ دادن چیست و چرا؟

-  برای اینکه بتوانید گزارشی مناسب تهیه کنید، به یک نقل قول یا یک "جمله کوتاه" مناسب که بتوانید در طول مصاحبه از آن استفاده کنید بیندیشید. جمله کوتاه عبارتی موجز و پرمعنی در مورد موضوعی کلّی تر است که بنظر می رسد به خودی خود به ذهن متبادر می شود اما در اکثر موارد از قبل تهیه شده است. این جملات اغلب در گزارش ها، به ویژه توسط رسانه های رادیویی و تلویزیونی تکرار می شود.

-  تصمیم بگیرید که آیا شما هم می خواهید علاوه برخبرنگار، مصاحبه را ضبط کنید. ضبط کردن اغلب فکر خوبی است هم برای تأیید مطالبی که گفته می شود و هم برای مطلع ساختن کارکنانی که مصاحبه را نشنیده اند.

- پاسخ به سئولات احتمالی را تمرین کنید.

-  خبر های داغ را قبل از مصاحبه سریعاً مرور کنید. شخص توجیه کننده، که معمولاً سخنگوی مطبوعاتی است، باید اطلاعات مقامات دولتی را با استفاده از آخرین اخبار، به روزکند. اجازه ندهید که مقام مسئول غافلگیر شود.

-  اطلاعاتی را که می تواند به مطالب شما کمک کند پیش از مصاحبه در اختیار خبرنگار قرار دهید. این اطلاعات می تواند شامل مطالبی نظیر زندگینامه، برگه اطلاعاتی، مقالات، عکس ها، و گزارشات باشد.

-  از ارائه و پیشنهاد سئوالات ومطالب به مصاحبه کننده برای پرسش از خودتان نهراسید.

در طول مصاحبه

مصاحبه را از آن خود دانید. بیشتر از آنچه که فکرش را بکنید، می توانید مصاحبه را کنترل کنید. صرفاَ بدلیل آنکه سئوالاتی از شما پرسیده می شود، باین معنی نیست که نمی توانید آنچه را که می گویید کنترل کنید. آنگونه که یکی از رؤسای جمهوری امریکا زمانی گفته است: "چیزی بنام سئوال بد وجود ندارد، آنچه که بد است جواب ها است.

پنج نکته مهم: در طول مصاحبه

 1-  با تاکید بر سه نکته خودتان ، ازپیامتان خارج نشوید.

  2-  دقیق و واضح باشید.    

  3-  از خاطرات، اطلاعات، و مثالها استفاده کنید.

  4-  هرگز نگویید "نظری ندارم".

  5-  حقیقت را بگویید؛ هرگزاز گفتن این موضوع که پاسخی را نمی دانید، اگر واقعاَ نمی دانید، واهمه نداشته باشید.

 کارهای زیر را انجام دهید:

.  خط مشی کلّی توصیفی را قبل از شروع مصاحبه تعیین کنید. معمولاً مصاحبه شونده در مورد مطالب قابل پخش صحبت می کند. اگر این موضوع هنوز روشن نشده است، قبل از شروع مصاحبه  آنرا روشن سازید.

·  دقیق باشید؛ نکات مهم را در جواب های طولانی با توضیحات بی مورد گم نکنید. با استفاده از جملات کوتاه، واضح و خبری صحبت کنید.

·   ازعبارات کوتاه و موجز استفاده کنید.

·   روی پیامتان ایستاده  و گه گاه در طول مصاحبه به سه نکته کلیدی اشاره ای داشته باشید. تمامی سئوالات را به آن سه نکته ربط دهید.

·  اوّل به نتایجی که رسیده اید و قسمت هایی که بیشترمی شود نقل قول کرد اشاره کنید تا نکات اصلی را گفته باشید و سپس با ارائه اطّلاعات آن نکات را تقویت کنید.

·  از کلمات مثبت و توصیفی که برای دیگران قابل درک است استفاده کنید.

· دلیل بیاورید. از اطلاعات، آمار، مثالها، حکایات، نقل قولها، و داستان ها استفاده کنید. مردم آنچه که آنها را تحت تأثیر قرارمی دهد، آنچه

را که آنان را بر می انگیزد، و آنچه را که برای دیگران تجربه شده است ، بخاطر می سپارند. کلمات تصویری نظیر "به بزرگی یک کامیون"

چیزی است که مردم به یاد می آورند تا اینکه صرفاً از کلمه "بزرگ" استفاده شود.

·   فرض بر این نگیرید، که حقایق برای خود سخن می گویند. پاسخ های خود را بوضوح و بطور موجز تشریح کنید. هیچیک از خبرنگاران، خوانندگان و یا شنوندگان باندازه ای که شما در مورد یک مطلب می دانید،  نمی دانند.

·  مثبت باشید. اگر از شما سئوالی منفی پرسیده شد، به سه نکته اصلی خودتان رجوع کنید.

·  هر گونه اطلاعات نادرست را سریعاَ تصحیح کنید.

·  هرگز چیزی را که مایل نیستید در مطبوعات ببینید و یا از رسانه های دیگر بشنوید ،  به زبان نیاورید.

·    از گفتن عباراتی که در صورت استفاده خبرنگار یا ویراستارازبخشی ازجمله شما بدون ذکر قبل و بعد از آن، ممکن است تحریف شود و یا به غلط تعبیرشود خوداری کنید.

·  هرگز از عبارت "نظری ندارم" استفاده نکنید. شما می توانید( و در پاره ای از موارد باید) از اظهار نظر خود داری کنید ولی این کار را با گفتن جملاتی نظیر، "من امروز برای بحث پیرامون این موضوع آمادگی ندارم" و یا "برای من مناسب نیست که این موضوع را در این شرایط مطرح کنم" انجام دهید.

·  از اصطلاحات صنفی و حرفه ای خود داری کنید.

·  شفاف باشید. هرگز تعبیر و تفسیرمطلبی را به مطبوعات نسپارید. ممکن است آنرا اشتباهی بفهمند.

· همیشه حقیقت را بگویید. اگر پاسخ به سؤالی را نمی دانید، این را صریحاَ بگویید. بعداً به مصاحبه کننده مراجعه کنید و پاسخ را بگویید. متمرکز بمانید

·  از عبارات و یا کلمات ربط برای بازگشت به سه نکته اصلی خود استفاده کنید، مانند:"واقعیت اینستکه..."

·  " اجازه دهید اضافه کنم که ..."

·  " حائز اهمیت است که تأکید کنم که..."

·    حائز اهمیت است این نکته نادیده گرفته نشود که ..."

·  " چیزی که بیشتر اهمیت دارد اینستکه..."

·  " مهم ترین نکته ای که می توان به یاد آورد اینستکه ..."

·  " همراه با آن مطالب، سئوالی که اغلب از من پرسیده می شود اینستکه..."

·  " این مطلب به یکی از جنبه های موضوعی گسترده تر مربوط می شود که..."

·  "  بله، و علاوه بر آن..."

·  " خیر، اجازه دهید روشن سازم که ..."

·  " تا زمانیکه کلّیه  حقایق بدست نیامده، اظهار نظر در این مورد کمی زود است، ولی می توانم بشما بگویم که...."

·  "در اینمورد مطمئن نیستم، ولی آنچه که می دانم اینستکه..."

·  "اجازه دهید این مطلب را روشن کنم که..."

·  " این من را بیاد مطلبی می اندازد که..."

·   اجازه دهید تأکید کنم که..."

· " خوشحالم که این سئوال را پرسیدید. مردم ممکن است از آن درک نادرستی داشته باشند، ولی واقعیت امر آنستکه...."

همیشه سعی کنید که  مصاحبه را از آن خود بدانید. آنگونه که هنری کیسینجر وزیر امور خارجه سابق امریکا در یکی از کنفرانس های مطبوعاتی به کنایه گفته بود: "آیا کسی برای جوابهای من سئوالی دارد؟"

موثر بودن در مصاحبه تلویزیونی

üدر صورتیکه مصاحبه حضوری است، مستقیماَ به چهره مصاحبه کننده نگاه کنید. در صورتیکه مصاحبه از راه دور انجام می شود یا مصاحبه کننده در جای دیگری است، به دوربین نگاه کنید. دوربین جای شخصی را که شما با وی صحبت می کنید می گیرد. با اشتیاق و پر انرژی باشید؛ تلویزیون ممکن است تصویر را خراب کرده و شخص را بی روح نشان دهد .

üدر آراستن خود از رنگهای قوی استفاده کنید، رنگ روشن ولی نه سفید و نه یکپارچه سیاه. رنگهای میانی بهترین انتخاب هستند. از رنگهای گروه قهوه ای، طرح های شطرنجی، راه راه و یا نقوش زننده استفاده نکنید. از پوشیدن لباس های براق و پر زرق و برق خود داری کنید.

üدر مورد خانم ها، از تزئینات بیش از حد، مانند استفاده از گوشواره هایی که توجه را از پیام شما منحرف می سازد، خود داری شود.  

üدر مورد آقایان، هرگز از پیراهنی که از کراواتتان تیره تر است استفاده نکنید. 

üصاف بنشینید. بطرف دوربین متمایل شوید.

üاز حرکات طبیعی دستها استفاده کنید تا چنین احساس نشود که خشک و ناراحت نشسته اید.

üاز دادن پاسخ های یک کلمه ای خود داری کنید.

üاز استفاده از اصطلاحات تجاری و فنی و یا کلمات اختصاری که برای شهر وندان عادی نا مفهوم است استفاده نکنید.

üاگر می خواهید مطلبی را روشن کنید، بحث را عوض کنید و یا آن مطلب را به مکالمه تان اضافه کنید. صبر نکنید که میزبان این نکته را تشخیص دهد، امّا در عین حال طوری رفتار نکنید که حمل بر گستاخی شود.

üاز استفاده ازارقام بیش از حد خود داری کنید. ارقام حواس مخاطبین را پرت می کند. اگر زمانی مجبور شدید از ارقام استفاد کنید، ارقام گرد شده بکار ببرید تا آسانترفهمیده شود. بعنوان مثال، بجای آنکه بگویید "چهار صد و چهل و چهارهزار"، بگویید "تقریباً نیم میلیون."

انجام مصاحبه

انجام مصاحبه عبارتست از هنر پرسیدن پرسش های درست و به دقت گوش دادن به آنچه که مصاحبه شونده می گوید و هم چنین چیزهایی که مصاحبه شونده نمی گوید. هنگام مصاحبه یک داوطلب کار، توصیه های زیر را به خاطر داشته باشید:

-  پرسش هایی بپرسید که بر سابقه، دانش فنی و عمومی روزآمد و مهارتهای انسانی مربوط به پست شغلی تمرکز می کنند.

-  پرسش های باز بپرسیدتا فضای گفتگو دوطرفه بین مصاحبه کننده و مصاحبه شونده ایجاد شود.

-  برای مصاحبه فضایی آرام و کاری ترتیب دهید. جوی که هنگام مصاحبه ایجاد می کنید تاثیری بسزایی در ایجاد تبادل ایده ها خواهد داشت. به گونه ای برخورد نکنید انگار که شما کارهای مهم تری نسبت به مصاحبه دارید یا اینکه تمام روز را در حال مصاحبه کردن هستید

-  مصاحبه را با توضیح در خصوص هدف مصاحبه و آنچه که می خواهید به آن برسید آغاز کنید.

-  پیش از مصاحبه خود را آماده کنید. اطلاعات زیادی حاصل از مقایسه یک داوطلب با دیگر داوطلبان یا پیروی از تعصب های شخصی، موجب سردرگمی شما خواهد شد. قبل از انجام مصاحبه خود و افکار خود را برای انجام یک مصاحبه منصفانه آماده کنید.

-  به خاطر داشته باشید که به دقت گوش دهید و به خوبی یادداشت برداری کنید.

انواع مصاحبه

              ( در خصوص نوع مصاحبه ای که انجام می دهید تصمیم گیری کنید.  )

1- مصاحبه ساخت نیافته : شکل مصاحبه و پرسش ها به عهده مصاحبه کننده خواهدبود.

2- مصاحبه ساخت یافته:  از فهرستی از پرسش های از پیش تعیین شده استفاده می شود و این پرسش ها از تمام مصاحبه شوندگان پرسیده می شود (فهرست معمولاً مکتوب است). ممکن است این پرسش ها پیش از انجام مصاحبه به تمام مصاحبه شوندگان ارسال شود تا پس از دریافت پاسخ ها به عنوان مبنای مقایسه مورد استفاده قرار گیرند.

3- مصاحبه برای شرایط کاری:  تمرکز بر رفتارهای مورد نیاز در یک کار خاص است که بر موفقیت آمیز بودن آن کار تاثیر می گذارند. برای مثال ممکن است از داوطلب بخواهید که سبک برقراری ارتباط خود را در کاری که به طور معمول نیازمند تعامل داوطلب با مردم است، توصیف کند.

پرسش ها

فهرست زیر شامل پرسش های خوبی است که می توانند اطلاعات ضروری برای ارزیابی داوطلب را دریافت کنند:  

§ سوابق خود را به طور خلاصه بیان کنید.

§ با تغییر به یک پست کاری جدید می خواهید به چه چیزی برسید؟

§ سوابق کاری شما چگونه شما را برای شغل جدید آماده کرده است؟

§ کار فعلی یا قبلی خود را توصیف کنید. موفقیت شما چه بوده است؟ مواردی که در آنها بهبود پیدا کرده اید چیستند؟

§ مدیر یا سرپرست قبلی خود را توصیف کنید. در چه مواردی شبیه به او هستید؟ در چه مواردی با او تفاوت دارید؟

§ یک تجربه ناخوشایند یا استرس زا در محیط کاری خود را بیان کنید. چگونه آن را برطرف ساختید؟

§ چالش های کار فعلی یا قبلی خود را توصیف کنید. با این چالش ها چگونه برخورد می کنید؟

§آیا برنامه ریزی یکی از وجوه مهم کاری قبلی شما بوده است؟ چه وقت و چگونه  برنامه ریزی می کنید؟

§ سبک تصمیم گیری خود را شرح دهید. (برای مثال، آیا با همکاران مشورت می کنید، مطالب مرتبط با موضوع تصمیم گیری را مطالعه می کنید، از رییس خود می پرسید یا خود به تنهایی تصمیم گیری می کنید؟

§روش برقراری ارتباط با دیگر کارمندان را شرح دهید. 

§ سبک رهبری خود را توصیف کنید.

§ تجارب یادگیری مهم زندگی شما تا به الان چه مواردی است؟

§ شرایطی را که در آن به بهترین شکل کار می کنید توصیف کنی.

§ در حال حاضر در چه طرح های توسعه ای کار می کنید؟

علاوه بر این، پرسش هایی شخص درباره وجوه فنی کار بپرسید. به آنچه که مصاحبه شونده در خصوص هریک از ویژگی های زیر اشاره می کند خوب گوش کنید:

ü توانایی حل مسیله

ü توانایی رهبری

ü طرز تلقی مثبت

ü توانایی همکاری

ü توجه به دیگران

ü سبک برقراری ارتباط

ü صداقت

ü گوش دادن

ü تماس چشمی ضعیف

ü مهارتهای سازمانی

ü مشکلات احتمالی با اختیار و اقتدار

ü احساسات منفی

ü کنترل

ü خودمحوری

ü بی علاقگی

ü کم تجربگی

ü مزاحمت ها

ü عصبی بودن

ü عدم سازماندهی

ü شکایت

مثالی از مصاحبه

-  به طور کلی سوابق کاری خود را شرح دهید. بیست و سه سال سابقه به عنوان مهندس عملیات و مدیر کارخانه، کار در امور طراحی، راه اندازی کارخانه و مدیریت کیفیت.

-  توانایی و مهارتهای خود را به عنوان یک سرپرست شرح دهید. من به خوبی با دیگران ارتباط برقرار می کنیم، می دانم که چگونه فرایندها را مدیریت کنم و توانایی زیادی در یاددادن و هدایت دیگران دارم.

-  سبک کاری و سبک رهبری خود را بیان کنید. دوست دارم با افرادی کار کنم که بفهمند که چه چیزی مورد انتظار است و بپذیرند که باید پاسخگو باشند.

-  به چه روشی ارزیابی عملکرد می کنید؟ آرمانها و اهداف را تعیین می کنم و اهداف عملکرد را به گونه ای تنظیم می کنم که قابل اندازه گیری بوده و توسط سرپرست و کارمند درک شود.

-  چگونه مسایل و موضوعاتی که در طول روز پیش می آید را حل می کنید؟ اطلاعات جمع آوری می کنم و آنها را در خصوص مسایل یا موضوعات ارزیابی می کنم.

-  فکر می کنید فشار اصلی وارده به یک مدیر کارخانه چیست؟ موضوعات کارکنان که مربوط به کار معمول آنها نمی شود.

-  چه استراتژی یا روشی برای مواجه با فشارهای مربوط به کار اتخاذ می کنید؟ اطلاعات جمع آوری و ارزیابی می کنم و موارد غیرمنتظره را در نظر می گیرم.

-  نوع مهارتهای سرپرستی را که شما در کارتان بدست آورده اید توصیف کنید. افراد دوست دارند که با آنها منصفانه برخورد شود (نه همیشه یکسان، بلکه منصفانه). برقراری ارتباط برای عملیات موفق کلیدی است. به افراد یاد بده که کارشان را انجام دهند و آنها را پاسخگو تربیت کن.

-  توضیح دهید چرا یک مدیر کارخانه اثربخش هستید. من کارکنان را خوب آموزش می دهم و به آنها می فهمانم که چه چیزی از آنها انتظار می رود.

-  چه پیشنهاداتی در آخرین پست کاری خود ارایه کردید؟ تغییر روش تولید قطعه و ایجاد تنوع در ترکیب رنگ.

-  مهارتهای سازمانی خود را توصیف کنید. من معتقد به برنامه ریزی هستم و کار را از طریق برنامه دنبال می کنم.

-  دلیل اصلی ترک کار فعلی یا قبلی چیست؟ به خاطر مسایل مربوط به سلامت جسمی و عدم توافق با رییس.

-  فکر می کنید چه تجاربی در طول پست های کار قبلی بدست آورید که باعث شدند شما به عنوان مدیر کارخانه پذیرفته شوید؟ افراد سازمان عناصر کلیدی سازمان هستند و کارکنان می توانند بین موفقیت و شکست تفاوت ایجاد کنند.

-  یک شرایط ناخوشایند یا استرس زا در پست های قبلی شما چه بوده است و چگونه با آن برخورد کرده اید؟ مجبور شدم که یک کارمند را به خاطر نزاع در کارخانه اخراج کنم.

-  دوست دارید با دریافت پست جدید چه کار کنید؟ من علاقمند به کار عنوان مدیر کارخانه هستم تا مهارتهایی را که در طول بیست و سه سال کسب کرده ام بکار بندم.

توجه کنید که پاسخ های این فرد خلاصه، مستقیم و خیلی کاری و رسمی است. تجارب شخصی ارایه نمی شود. این مصاحبه چیزی در مورد احساسات و افکار مصاحبه شونده خارج از حوزه پرسش ها ارایه نمی کند.  این نوع مصاحبه کتبی می تواند در مقایسه پاسخ های داوطلبان خیلی سودمند باشد. پس از مرور پاسخ ها، مصاحبه کننده می تواند یک مصاحبه برای شرایط کاری یا مصاحبه ساخت نیافته با داوطلبان نهایی انجام دهد.

منابع :

·         بیمن، جیم (1383). مصاحبه رادیویی، ترجمه احمد ارژمند

·         فرانکفورد، چاوا؛ نچمیاس، دیوید (1381). روش های پژوهش در علوم اجتماعی، ترجمه دکتر فاضل لاریجانی و رضا فاضلی

·         فرامرز رفیع پور (1381). کندو کاوها و پنداشته ها

·         مهدی محسنیان راد (1382). روشهای مصاحبه خبری

·         میشل و تری گوال گمبل (1372). مصاحبه: ارتباط رودررو و هدفدار، ترجمۀ محسن کریمی

·         علی دلاور (1380). مبانی نظری و عملی پژوهش در علوم انسانی و اجتماعی 

                                                              گردآورنده : افسانه دستگیرنده