حرکت دوربین

به طور کلی حرکت دوربین اهمیت فراوانی دارد،هر حرکت خود دارای مفهومی است که اگر به جا از آن استفاده شود تأثیر مهمی در کار کارگردان ایجاد می کند. استفاده صحیح و آگاهانه از حرکت یکی از تکنیکهای اساسی سینماست. 

حرکت های دوربین به طور کلی دو نوع است : 1- حرکت اپتیکی  2-  حرکت انتقالی

حرکت اپتیکی : همان حرکت "زوم این" و "زوم بک" است، در حرکت اپتیکی دوربین در جای خود ثابت است و از طریق لنز زوم دوربین، تصویر به عقب و جلو می رود، به عبارتی به کمک این لنز، تصویر نزدیک یا دورتر از چشم تماشاگر قرار می گیرد.حرکت سریع زوم(به جلو یا عقب) را زوم شلاقی می نامند که معمولا برای القاء تعجب بازیگر از دیدن منظره یا .... به کار می رود.

حرکت انتقالی خود بر دو نوع است 1- حرکت بر روی محور ثابت  2- حرکت بر روی محور متحرک

حرکت انتقالی بر روی محور ثابت : انواع این حرکت بوسیله سه پایه انجام شده و سه پایه یکی از ابزارهای ضروری تولید فیلم است،که دوربین بر روی آن نصب شده و امکان گرفتن تصاویر بدون لرزش را فراهم می کند.

حرکتهای متداول بر روی سه پایه:

حرکت افقی Pan : متداولترین حرکت دوربین است که از آن به منظور تعقیب یک سوژه که به چپ یا راست در حرکت باشد،استفادهمیشود . حرکت پن خیلی شبیه حرکت بازیگر است و تاثیر آن بر روی بیننده به گونه ای خواهد بود که انگار چشمانمان را درسطح افق برای تعقیب موضوع مورد نظر از نقطه ای به نقطه دیگر حرکت دهیم. از این حرکت می توان برای حذف موقعیت های غیرضروری ومعرفی موقعیت های جدید استفاده کرد.حرکت پن باید به آرامی شروع وبه آرامی خاتمه یابد،چنانکه سوژه در کادر ثابت حرکت کرد،دوربین بعد از او حرکت کند و در پایان نیز اول دوربین بایستد بعد سوژه متوقف شود. معمولا این حرکت را با لنزهایی که زاویه دید باز دارند(واید انگل) انجام می دهند. اگر حرکت پن خیلی سریع انجام گیرد،مناظر درون تصویر به صورتی نامشخص در خواهد آمد،که این نوع حرکت را سوییش پن Swish.pan) )می نامند و معمولا از آن برای نشان دادن گذشت،یا فاصله زمانی کوتاه استفاده می کنند.

حرکت عمودی  :Tiltingحرکت دوربین از بالا به پایین و بالعکس،بر روی محور ثابت(سه پایه) انجام می گیرد. تاثیر این حرکت به گونه ای است که انگار شخص بیننده ،چشمها یا سرش را برای دیدن یک ساختمان از بالا به پایین یا برعکس حرکت می دهد، ازاین حرکت برای دادن توجه بیشتر به عظمت و قدرت سوژه می توان استفاده کرد. به طورمثال اگردوربین درحین حرکت ناگهان بایستد ، توجه بیننده را به آن محل متمرکز می کند. اگر از لنز تله استفاده شود حرکت دوربین سریعتر به نظر می رسد و برعکس اگر از لنز واید استفاده شود حرکت آرام ونرم دیده می شود.

حرکت مورب: این حرکت تلفیقی از حرکت پن و تیلت است و دوربین حول یک محور ثابت یک حرکت چپ یا راست نرمی را به صورت یک منحنی از بالا به پایین ویا بالعکس طی می کند.

حرکت انتقالی بر روی محور متحرک :برای به حرکت درآوردن دوربین، ابزارهای حرکتی گوناگونی ساخته شده و این تلاش همچنان ادامه دارد.

مهمترین ابزار حرکتی عبارتند از :

-  سه پایه متحرک (تری پید دالی)

-  سه پایه متحرک پنوماتیک (پدستال)

-  سه پایه بدنی ( بادی براک)

-  سه پایه بدنی هیدرولیک (استدی کم)

-  سه پایه بالا رونده ( کرین)

-  سه پایه ریلی (تراولینگ)

-  سه پایه نصب شده بر روی خودرو (کارمونت)

از سه پایه های ترپید و پدستال تنها در محیط های استودیویی که دارای کف کاملا صاف است استفاده می شود .

سه پایه های بدنی و استدی کم ابزارهای جالبی برای خلق تصاویر سیال و شناور به شمار می روند،اما استفاده از آنها مستلزم تجربه است .

کرین که در انواع کوتاه و بلند ساخته می شود می تواند تصاویر زیبایی که متضمن تغییر پرسپکتیو است تولید کند.

تراولینگ که به دو صورت مستقیم و دایره ای شکل چیده می شود،ابزاری است برای اجرای حرکتها و میزانسن های پیچیده .

حرکت دالی شات : این حرکت یکی از حرکات فنی دوربین است که به وسیله یک چهار چرخ انجام میشود که دوربین و فیلم بردار روی آن قرار می گیرند،این چهار چرخ دارای چرخهایی با لاستیک نرم هستند و چنانچه روی یک سطح صاف و هموار به حرکت درآیند، فیلمبرداری بدون کمترین لرزشی انجام خواهد شد. از هر وسیله ی دیگری نظیر: کالسکه ی بچه،ویلچر و..... که بتوان دوربین را به وسیله آن به حرکت درآورد،می شود به جای دالی استفاده کرد. حرکت دوربین روی آن باید یکنواخت ونرم باشد.تاثیر این حرکت آن است که بیننده به آرامی به سوژه نزدیک می شود.این حرکت پرسپکتیو طبیعی دارد و از زیبایی خاصی برخوردار است.هنگام انجام این حرکت باید توسط دستیار فیلمبردار به طور مرتب تنظیم فاصله انجام گیرد.

حرکت تراکینگ شات : عبارت است از حرکت دوربین و دالی روی ریل مخصوص،جایی که لازم است دوربین با سوژه در یک سطح نا هموار به حرکت درآید، ریلهای مخصوص دالی را در مسیری که باید دوربین حرکت کند،روی زمین قرار داده و آنها را به هم متصل می کنند. در این حالت پستی و بلندی های زیر ریل را با قطعات چوب پر می کنند و پس از اطمینان از ثبات ریلها،دالی را روی آن قرار می دهند،با این عمل موضوع مورد تعقیب قرار می گیرد و دوربین با یک فاصله مشخص و یکنواخت حرکت می کند.

حرکت تراولینگ شات : این حرکت یکی دیگر ازحرکات فنی و پیچیده دوربین می باشد که در آن دوربین برای تعقیب موضوع درحال حرکت به همراه او حرکت می کند،گاهی حرکت دوربین و سوژه موازی است و گاهی از هم دوریابه هم نزدیک می شوند،مثلأ ازیک نمای لانگ شات به نمای مدیوم کلوز آپ می رسد و یا برعکس، حرکت تراولینگ نیزدو گونه است، هم رو به جلو وهم به عقب. برای انجام تراولینگ نیز می بایست دورشته ریل موازی روی زمین مانند ریل قطار کارگذاشته شود و دوربین و فیلمبردار روی ارابه چهار چرخی که روی ریل حرکت می کند قرار گرفته وبه طرف جلو یاعقب حرکت داده می شود .حرکت دوربین روی آن باید یکنواخت ونرم باشد.

حرکت کرین و بوم : تغییر ارتفاع دوربین از بالا به پایین یا پایین به بالا راحرکت بوم می نامند که به وسیله جرثقیل خاصی به نام کرین انجام می گیرد. این حرکت برای معطوف کردن توجه از نقطه ای به نقاط دیگر ویا منحرف کردن توجه بینندگان ورفتن به موضوعات دیگر استفاده می شود، ازکرین درفیلمهای تاریخی وجنگی استفاده های زیادی می شود و استفاده از آن نیاز به هماهنگی ومهارت ویژه ای دارد و ابزار آن درسه نوع کرین، مینی کرین و پروجیپ است .

حرکت آرک : عبارت است از حرکت دوربین با چرخش یک دایره کامل (360 درجه) یا نیم دایره (180 درجه). اگر سرعت دوربین بیش از حد معمول باشد، پلان حالت سرگیجه را القاء می کند و اگر یکنواخت باشد، حالتی از آرامش را بوجود می آورد. سوژه ممکن است در مرکز دایره باشد که در این صورت دوربین با شعاع یکنواخت به دور آن می گردد، و ممکن است در مرکز نباشد که در این حالت گاه به سوژه نزدیک و گاه ار آن دور می شود. این حرکت به دو صورت آرک داخلی و آرک خارجی انجام می گیرد .

حرکت پدستال : بالا و پایین بردن کل سیستم دوربین در امتداد قائم روی پایه را، پدستال می نامند که نوعی پایه ی مخصوص دوربین است که بیشتر در استودیوهای تلویزیونی و برای دوربین تلویزیونی کاربرد دارد .

قوانین حرکتی دوربین

-  برای حرکت دوربین علتی باید وجود داشته باشد و گرنه حرکت دوربین بی معنی جلوه می کند.

-  همیشه اول سوژه حرکت کند سپس دوربین ، و در انتهای حرکت،اول دوربین متوقف شود سپس سوژه متوقف شود.

-  قبل از آغاز حرکت دوربین، یک یا چندبار حرکت را تمرین کنید سپس اقدام به فیلمبرداری وحرکت کنید.

-  قبل از حرکت دوربین ابتدا وسط و انتهای حرکت را مشخص کنید و فاصله ها را تنظیم و علامت گذاری کنید،سپس فیلمبرداری را شروع کنید وبه دستیارتان بسپارید که فوکوس را به موقع تنظیم کند.

-  حرکت اضافی دوربین درلنز تله سریعتر ازلنز واید دیده می شود، بنابر این باید در انجام حرکت به این موضوع توجه کنید ودرهنگام فیلمبرداری با لنز تله آرام و نرم حرکت کنید.

-  درهنگام انجام حرکت تراولینگ یا دالی برای کاهش تکانهای دوربین از لنز واید استفاده کنید.

-  برای دوربین همیشه تکیه گاه مطمئنی ایجاد کنید،اگر روی سه پایه است آنرا محکم ببندید و اگر روی دست فیلمبرداری می کنید آنرا به طرز صحیح ومحکم بگیرید.