زاویه دوربین

زاویه دوربین با سوژه اصلی( که معمولاً بازیگر فیلم است ) را در اصطلاح "زاویه دوربین" گویند، که از موارد مهمی است که در زیبایی و بعد تصویر و همچنین تأثیر و القاء احساسی درون تصویر اهمیت ویژه ای دارد.

تصاویر مختلف از یک سوژه ثابت با زوایای مختلف ممکن است تصاویر کاملاً متفاوت با معانی وکاربردهای مختلفی باشند. نماهای فیلم سوای اینکه روی دست فیلمبرداری شوند یا روی سه پایه از نظر ارتفاع و زاویه نسبت به سوژه اصلی، به چند دسته کلی تقسیم بندی می شود:

آی لول Eye Level Shot)) نمای هم تراز: در این نما ارتفاع دوربین و چشمان بازیگر فیلم از سطح زمین برابرند و دوربین موازی سطح زمین و هم سطح چشمان بازیگر فیلم است. این ارتفاع اندازه ثابتی نیست، معمولاً به اندازه ارتفاع سطح چشمان یک بازیگر ایستاده و یا در حال قدم زدن است ولی اگر بازیگر نشسته ،خوابیده و یا سوار بر اسب باشد به تناسب تغییر میکند. چند ویژگی مهم نما های هم تراز به قرار زیر است :

-  نمای هم تراز، به خودی خود، یک نمای کاملاً خنثی است.  بر خلاف نماهای دیگری ، نمای هم تراز قصد دراماتیزه کردن تصویری سوژه را ندارد.

- نمای هم تراز، بیشتر به طبیعت دید ما نزدیک است. معمولاً زاویه دید ما انسانها به جهان پیرامون یک نمای هم تراز است. ما معمولاً دوست داریم، انسانهای پیرامونمان را در یک موقعیت هم تراز بینیم  و نیز مایلیم دیگران هم ما را در همین زاویه ببینند. از همین رو در صورتی که مخاطبمان نشسته باشد ما نیز می نشینیم. در این وضعیت چشمها بهترمی بینند و ارتباط بهتری برقرار میشود .این درباره ارتباط  و شناخت ما ازسایر پدیده های پیرامونمان هم صدق میکند. ما معمولاًبرای دیدن یک کرم روی یک بوته زانو میزنیم تا آنرا از نزدیکتر و از زاویه ای هم تراز ببینیم.

- هم تراز یک نمای واقعگرایانه است.به تعبیر دیگر نمای هم تراز نسبت به نمای سر بالا و سر پایین، روایت و تعبیر تصویری واقعگرایانه تری از ماجرا به دست می دهد. استفاده از نمای هم تراز (آی لول) و اندازه نمای متوسط (مدیوم شات)و نیز لنز نرمال سه مشخصه اصلی فیلمهای واقعگرا ست. این نوع زاویه نما در بسیاری از فیلم های سبک رئالیسم و نئورئالیسم و سبکهای دیگر متکی بر واقعگرایی در تاریخ سینماست.

- در نمای هم تراز، پس زمینه سوژه اصلی( بازیگر) معمولاً سطوح یا موجودات استوار روی زمین هستند مانند دیوار،درخت ، کوه ، ساختمان ،جمعیت و دیگر شخصیتهای استوار فیلم.

- نمای هم تراز پر کاربرد ترین زاویای مورد استفاده در عکاسی و سینماست، سوای آنکه شاهد چه فیلمی هستیم ،به دلایلی که ذکر شد ،همواره بیشترین زاویه فیلمبرداری شده درطول یک فیلم، زاویه هم تراز دید بازیگران فیلم است .

- زاویه و نمای هم تراز کاربرد بیشمارتری در فیلمهای تلویزیونی استودیویی دارد. بیشتر شوهای تلویزیونی شامل سریالهای هر شبه، تله تأتر و نیز مسابقات و برنامه های سرگرم کننده زنده که در استودیو و غالباً توسط چند دوربین ضبط میشود به واسطه نوع دوربین و سه پایه آن و نیز نوع دکور بدون سقف این برنامه ها که پروژکتورهای نورپردازی وتجهیزات فنی دیگر را در خود پنهان کرده اند و از همه مهمتر به خاطر شکل ساده زبان و روایت داستانی شان، از زاویه های سر بالا و سر پایین استفاده نمیکنند.در این برنامه ها تقریبأ زاویه همیشگی دوربین، هم تراز است.

High Angle Shotهای انگل(  )نمای سر پایین: در این نما ارتفاع دوربین بالاتر از چشمان بازیگر و یا سوژه اصلی قرار دارد و به ناچار زاویه دوربین نسبت به سوژه سر پایین است.

نمای(های انگل)دارای ویژگیهای زیر است:

- اندازه قامت بازیگر در این زاویه کاملاً مشخص نیست و همیشه کوچکتر از اندازه معمول نشان داده می شود. به خاطر همین ویژگی و احاطه دوربین بر سوژه ، سوژه تحقیر شده و کوچک و ضعیف به نظر می رسد و هر گاه کارگردان بخواهد در فیلم خود، ضعف،ناتوانی، خرد شدن و یا

شکست شخصیت داستان را نشان داده و یا تشدید کند،دوربین را بالاتر از سوژه قرار می دهد و از موضع بالا به پایین فیلمبرداری می کند .

- پس زمینه این نما معمولاً کف زمین است . از این رو میتواند در ایجاد یک پس زمینه یکنواخت و چشم نواز، کارگردان ،فیلمبردار و عکاس را کمک کند. 

-  نمای سر پایین یک نمای معمولاً غیر واقع گراست. اگر کل سبکهای هنری را به دو سبک واقعگرا (رئالیست) و بیانگرا  (اکسپرسیو نیست) تقسیم کنیم ، کاربرد اصلی این نما در نمایشی کردن(دراماتیزه کردن) تصویر و دادن معنی خاص به سوژه است. از این رو،کاربرد ویژه ای در فیلمهای اکسپرسیونیستی دارد.

 Low Angle Shotلو انگل( ) نمای سر بالا : اگر کارگردان بخواهد به موضوع یا عمل شخصیت داستان قدرت،عظمت و توانایی بدهد، نما را از زاویه پایین به بالا فیلمبرداری می کند. در این نما ارتفاع دوربین پایین تر از تراز چشمان بازیگر و یا سوژه اصلی قرار دارد و به ناچار زاویه دوربین نسبت به سوژه سر بالا است.

نمای( لو انگل) دارای ویژگیهای زیر است:

-  در این نما بازیگر و سوژه اصلی بر دوربین تسلط دارد و پر هیبت تر از قبل به نظر میرسد.

-  پس زمینه این نما معمولاً سقف و آسمان است، برای همین مدیر فیلمبرداری باید تمهیدات خاصی برای تعبیه و پنهان کردن نورافکن ها در صحنه اتخاذ کند.

-  این نما به جهت سر بالا بودن غیر واقعی به نظر میرسد فیلمهای اکسپرسیونیستی دهه 1920 آلمان (مانند فیلمهای نوسفراتو و دفتر کار دکتر کالیگاری) و پی آمد آن فیلمهای ژانر وحشت و غیرواقعگرای دهه های بعد،بسیار از نماهای سر بالا برای ایجادحس ترس و رعب استفاده کرده اند.

(گاهی بنا بر نیاز و ایجاد جلوه ی تصویری،دوربین در موضع خیلی پایین تر ( Very Low Angle) و یا خیلی بالاترVery High Angle)  ) و یاOver Head)  ) قرار می گیرد، که هر یک تأثیری دراماتیک و بیان خاصی در صحنه دارند.)

Dutch Angle Shotداچ انگل( ) نمای کج: داچ انگل شات یا نمای کج نمایی است که دوربین فیلمبرداری به صورت موازی با زمین قرار ندارد و اصطلاحاً تراز نیست.یکی از خصوصیات این نما، پویایی نماها و بالا بردن تمپوی بصری نماهاست. این زاویه القا کننده حالت های سقوط، تزلزل،و دگرگونی است و گاهی هم به منظور سرعت بخشیدن به ریتم فیلم گرفته می شود.